ملاک عرضیت عرض در فلسفه اسلامی

حسین هاشمی

فلسفه

کارشناسی ارشد

طاهری

عبد الرسول عبودیت

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1390

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

فلاسفه ماهیت را از نظر نحوه وجود ، به جوهر و عرض تقسیم کرده‌اند. جوهر ماهیتی است که ، وقتی وجود پیدا می‌کند احتیاج به موضوعی که در آن حلول کند ندارد. و عرض ماهیتی است که ، وقتی وجود پیدا می‌کند ، به موضوعی که در آن حلول کند ، احتیاج دارد. اینکه نحوه وجود عرض به چه صورت است ، در فلسفه اسلامی سه نظر مطرح است. نظر اول که ، نظر مشهور فلاسفه می باشد ، این است که: عرض دارای وجودی مغایر موضوع خود است ، و می‌توان در شمارش موجودات خارجی عددی را به عرض اختصاص داد. در نظر دوم عرض از مراتب جوهر قلمداد می‌شود. عرض و جوهر در خارج دارای وجودی مشکک هستند که ، از یک مرتبه آن جوهر و از مرتبه دیگر آن ، عرض انتزاع می‌شود. در خارج ، وجود ذو مراتبی تحقق دارد که ، مرتبه‌ای از آن مابازاء جوهر و مرتبه‌آی دیگر مابازاء عرض می‌باشد. نظر سوم که ، نظر ملاصدرا است: وجود جوهر و عرض را متحد می‌داند ؛ یعنی ماهیت جوهر و عرض ، با یک وجود در خارج تحقق پیدا می‌کنند. بنابر نظر اول ، تقسیم عرضی به خارج محمول محمول بالضمیمه و تقسیم مفاهیم کلی به معقولات اولی و معقولات ثانی منطقی و معقولات ثانی فلسفی ، جایگاه خود را حفظ می‌کند ، ولی نمی توان عرض را به خارجی وتحلیلی تقسیم کرد. بنابر نظر دوم ، همه اعراض ، خارج محمول می‌باشند. تقسیم مفاهیم کلی به انواع سه گانه آن ، همچنان جایگاه خود را حفظ می‌کند و عرض تحلیلی نیز قابل تصور نیست. بنابر نظر سوم ، همه اعراض ، خارج محمول خواهند بود. و همه عرضها تحلیلی و تفاوت گذاشتن بین معقولات فلسفی و مفهیم ماهوی کار ساده‌ای نیست. آن چه به نظر صحیح می‌رسد نظر اول است.

1392/10/8

1428